De Federatie Doopsgezind-Gereformeerd Ameland is thuis in twee kerkgebouwen: de Herenwegkerk in Hollum en de Vermaning in Nes.
Herenwegkerk – Hollum
De Herenwegkerk is in 1867 in zogenaamde waterstaatsarchitectuur gebouwd door de Doopsgezinde Gemeente op Ameland. Dit is de tweede kerk op deze plaats. De eerste kerk op deze plek was gebouwd in 1708 door de “Gemeente der Oude Vlamingen”, ook wel Jan Jacobsgemeente genoemd. Dit was toen een van de drie Doopsgezinde stromingen op Ameland. In 1854 zijn alle Doopsgezinde Gemeenten op het eiland tot één Gemeente gefuseerd.
In het midden van de 16e eeuw waren de Doopsgezinden, ook wel Wederdopers of Mennisten genoemd, de eerste Amelander protestanten. De vroegste Doopsgezinde kerk van Hollum heeft aan de westkant van het dorp gestaan.
Het huidige kerkgebouw werd in 1867 gebouwd voor f 10.747,32. De toenmalige predikant, K.S. Gorter, heeft de eerste steen gelegd. Een gevelsteen links van de ingang herinnert aan deze gebeurtenis. De kerk verving in 1867 de Vermaning van het voormalige Jan Jacobsvolk. De Hollumer Jan Jacobsgemeente heeft het langst bestaan in Nederland. Pas in 1854 voltrok zich met Pinksteren, mede onder invloed van ds. Gorter, de eenwording van het Jan Jacobsvolk met de Waterlandse gemeente.
Al vanaf het begin was de Doopsgezinde gemeente van Hollum de grootste van het eiland. Hierbij moet worden aangetekend dat de dopers op Ameland überhaupt tot aan het begin van de 19e eeuw een grote groep vormden. Dit in tegenstelling tot de situatie elders in den lande. Werden de Dopers elders vervolgd, op Ameland heerste vanaf de 17e eeuw een relatief grote godsdienstvrijheid. Tot aan het begin van de 19e eeuw was een aanzienlijk deel van de Amelander bevolking Doopsgezind.
Bron: “Rij d’r eens langs! Reisgids langs Amelander Kerken en Zerken’, door J.H. Strubbe
Vermaning – Nes
Aan het Vermaningspad te Nes staat de oudste Doopsgezinde kerk van Ameland. Het is nog de oude Vermaning van de Waterlandse gemeente in Nes. Na de algehele hereniging in 1854 werd in het jaar daarop de Jan Jacobskerk afgebroken.
Deze kerk dateerde uit 1650. Eenzelfde lot had de kerk van het Foppe Onesvolk al in 1804-1805 ondergaan. In Nes waren er tot 1804 nl. drie Doopsgezinde gemeenten!
De huidige Vermaning werd voor het laatst in 1843 echt verbouwd. De kerkenraadskamertjes aan de oostkant werden toen gebouwd, de muren verhoogd en de kap veranderd. Ook de inrichting dateert voor het grootste gedeelte uit die tijd.
Het interieur wordt gekenmerkt door een uiterste soberheid en laat de bezoeker nog iets ervaren hoe het vroeger in de schuilkerken geweest moet zijn. De kleine kansel, de stoelen, het harmonium, het geeft de indruk van een huiskamer waar de gemeente bij elkaar komt.
Aan deze kerk is een klein huisje gebouwd. Dit huisje wordt volgens het bordje op de gevel het ‘Menno-huisje’ genoemd, maar dit huisje heeft niets met de kerk of de Doopsgezinde gemeente te maken. Het geheel wekt wel de indruk dat het hier oorspronkelijk om een boerderij is gegaan, die later wellicht tot kerk werd omgebouwd.
Bron: “Rij d’r eens langs! Reisgids langs Amelander Kerken en Zerken’, door J.H. Strubbe
